🇹🇷 Türkiye'de Gladyo: Derin Devletin Gölgesi
Gladyo, Soğuk Savaş döneminde Batı Avrupa ülkelerinde, özellikle bir Sovyet işgali durumunda direniş hareketlerini örgütlemek amacıyla NATO tarafından gizlice kurulan stay-behind (geride kalan) örgütlenmelerinin genel adıdır. Türkiye'deki bu yapının varlığı ve faaliyetleri ise, ülkenin yakın siyasi tarihinin en tartışmalı ve karanlık konularından biridir.
Türkiye'deki Gladyo benzeri yapının adı resmen Özel Harp Dairesi (ÖHD)'dir. NATO'nun "geride kalma" konsepti çerçevesinde 1950'li yıllarda kurulan bu birim, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bünyesinde faaliyet göstermiş, ilk başta bir işgal durumunda halk direnişini organize etmeyi amaçlamıştır. Ancak, zamanla bu yapının görevinin sadece dış tehdide karşı savunma ile sınırlı kalmadığı iddia edilmiştir.
ÖHD'nin faaliyetlerinin sivil hayata yansıması, özellikle 1970'li yıllardaki sağ-sol çatışmalarında ve ülkeyi 12 Eylül 1980 darbesine götüren süreçte "derin devlet" mekanizmasının bir parçası olarak görülmesiyle gündeme geldi. 1990'larda ortaya çıkan Susurluk Kazası ise, bu gizli yapının sivil siyasetçiler, askerler, polisler ve organize suç unsurlarıyla kurduğu ilişkileri gözler önüne seren en büyük skandal oldu. Kazada ölen ve yaralanan isimlerin, devletin güvenlik birimleri ile yasadışı faaliyetler yürüten kişiler arasındaki bağı kanıtladığı iddia edildi.
Gladyo'nun Türkiye versiyonunun, kargaşa yaratma, siyasi suikastlar ve provokasyonlar gibi eylemlerle toplumsal düzeni etkilediği, hatta gerektiğinde darbelere zemin hazırladığı yıllarca süren soruşturmalar ve davalarla tartışıldı. Bu derin yapının varlığı, askeri yetkililer tarafından bazen "kontrgerilla" olarak adlandırılsa da, resmi makamlarca genellikle inkâr edilmiş veya sadece "dış tehdide karşı örgütlenme" olarak savunulmuştur.
Türkiye'de Gladyo'nun gölgesi, devlet içindeki yasa dışı yapılanmaların ve cezasızlık kültürünün bir sembolü haline gelmiştir. Bu yapı, tam olarak aydınlatılamamış birçok siyasi cinayet ve olayın ardındaki karanlık güç olarak görülmeye devam etmektedir.